Czym jest depresja dla młodego człowieka?

Depresja wbrew stereotypom to choroba nie tylko dorosłych. Statystyki alarmują, że dotyczy ona coraz więcej dzieci i młodzieży. Niestety przez „maskowane” objawów, szybka diagnoza i leczenie wciąż pozostają wyzwaniem. Nieradzenie sobie z sytuacjami życia codziennego. Problemy ze snem, płaczliwość, niechęć do nauki czy spadek nastroju i brak uśmiechu – co jeszcze powinno zwrócić naszą uwagę?

Zapraszamy do rozmowy z Joanną Chatizow, prezes Zarządu Stowarzyszenie AKTYWNIE PRZECIWKO DEPRESJI.

Depresja dziecięca to coraz powszechniejsza choroba, jakie ma objawy?

Warto zaznaczyć, że objawy i przebieg depresji różni się u dzieci, nastolatków i osób dorosłych. U dzieci nie smutek jest sztandarowym objawem depresji, a całe spektrum zmian zachowania. Na ogół niespodziewanie zaczynają się one pojawiać u dziecka. Właśnie ta nagła zmiana jest tym, co powinno zaniepokoić rodziców czy opiekunów.

Jeśli wesołe, otwarte na kontakty, energiczne dziecko zaczyna się wycofywać, unikać rówieśników, robi się powolniejsze, gorzej śpi to warto się temu uważniej przyjrzeć. Czasem bywa odwrotnie – grzeczne dziecko zaczyna sprawiać kłopoty. Jest drażliwe, łatwo wpada w złość lub płacze, dobry uczeń nagle opuszcza się w nauce itp. To zawsze znak, że z dzieckiem może dziać się coś złego.

Charakterystyczna dla dzieci bywa również somatyzacja. Charakterystyczne są skargi na różnego rodzaju dolegliwości fizyczne nie mające uzasadnienia medycznego. Mogą to być np. bóle brzucha, głowy, ucisk w klatce piersiowej, mdłości.

Niepokojące sygnały

Czym jest depresja dla młodego człowieka?

W przypadku nastolatków częste zmiany zachowania czy huśtawkę nastrojów przypisujemy okresowi dojrzewania. Poniekąd słusznie, bo bunt przeciwko wartościom, chęć izolacji i indywiduacji to naturalny etap wchodzenia w dorosłość. Bywa też, że nastolatek z euforii wpada nagle w czarną rozpacz, albo kłóci się zawzięcie o to co następnego dnia przestaje mieć dla niego znaczenie.

Brak energii, izolacja

Depresja natomiast, a raczej jej objawy, wskazujące na chorobę to długo trwający brak energii, izolacja. Do tego wycofywanie się z relacji z rówieśnikami, bo te kontakty u nastolatków są szczególnie istotne. Również płaczliwość, ospałość, problemy z pamięcią i koncentracją, znaczące obniżenie się ocen w szkole, trudności w podejmowaniu najprostszych decyzji, drażliwość, niepokój, czasem agresja lub autoagresja.

Nigdy też nie należy bagatelizować werbalnych jednoznacznych komunikatów typu „mam wszystkiego dosyć” czy „nie chce mi się żyć”.

Czy mamy świadomość, co się z nim wtedy dzieje? Jakie myśli i uczucia nim targają, czy częściej bagatelizujemy chorobę?

W rodzinach, w których istnieją głębokie więzi, ci którzy znają swoje dzieci, poświęcają im czas i uwagę. Oni na ogół dosyć wcześnie zauważają, że z dzieckiem dzieje się coś złego. Oparcie w bliskich to ogromna wartość dla młodszych dzieci i poczucie bezpieczeństwa dla nastolatków. Dzieci, które ufają rodzicom często same proszą o pomoc, bo czują, że nie radzą sobie z otaczającą rzeczywistością.

Gorzej, kiedy rozmowy z dzieckiem ograniczają się do typowej konwersacji:
– Jak było w szkole?
– Dobrze.
– Co masz zadane?
– Nic.

Zmiany w życiu młodego człowieka

W okresie dojrzewania u młodego człowieka zachodzi bardzo wiele zmian – fizycznych i psychicznych. Jest to trudny czas „przepoczwarzania się”, szerszego wglądu w siebie i otoczenie, a tym samym zwiększonego krytycyzmu w stosunku do siebie i bliskich. Do tego dochodzi burza hormonalna, a na pierwsze miejsce wysuwa się pozycja w grupie rówieśniczej.

To bardzo trudny czas w życiu młodego człowieka i powinniśmy go wtedy otoczyć szczególną uwagą i troską.

Statystyki dotyczące samobójstw i prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży od dawna palą się na czerwony kolor. Co skłania dzieci do takich drastycznych decyzji?

Tu muszę sprostować – statystyki samobójstw wśród dzieci i młodzieży w ciągu ostatnich lat, na szczęście, spadają. Z danych KG Policji wynika, że liczba dokonanych samobójstw wśród dzieci i młodzieży w 2013 roku wynosiła 148 osób. W 2016 roku 103 osoby, zaś w 2019 roku 98 osób. Zdecydowanie natomiast wzrasta liczba prób samobójczych.

Do tego dochodzi narastający problem samookaleczeń, jako prób rozładowywania napięcia, a także innych zachowań autodestrukcyjnych i szkodliwych dla zdrowia np. wyniszczających diet, czy wczesne sięganie po środki psychostymulujące (alkohol, narkotyki, dopalacze).

Analiza przyczyn depresji

Przyczyn takich decyzji może być wiele. Od bardzo poważnych konfliktów w domu czy grupie rówieśniczej, hejtu, przemocy fizycznej, zawiedzionej miłości, po głęboką depresję, która w porę nie została zdiagnozowana i leczona.

U nastolatków częste są zachowania impulsywne, emocje są silne i często popychają do gwałtownych kroków. Dlatego nie należy bagatelizować i lekceważyć ich problemów, które z pespektywy osoby dorosłej mogą się wydawać nieistotne.

Próby samobójcze

Należy również bardzo poważnie podchodzić do prób samobójczych, bo taka próba może się w przyszłości powtórzyć, tym razem skutecznie. Nawet jeśli uważamy, że takie działania były „na pokaz”, to zawsze oznaczają wołanie o pomoc.

Jak należy wspierać dzieciaki w depresji, jak z nimi rozmawiać?

Obecnie, stanęliśmy w obliczu światowego kryzysu spowodowanego pandemią COVID 19. Zmusza to nas wszystkich do zatrzymania się w pędzie. Staramy się przewartościować wielu spraw. Mamy szansę docenienia małych rzeczy, które przegapialiśmy w codziennym wyścigu po rzeczy materialne.

Może, paradoksalnie, będzie to korzystny czas na odbudowanie więzi z bliskimi, zaprzyjaźnienie się z własnymi dziećmi. Czas na zastanowienie się, co jest w życiu ważne. Uświadomienie sobie kruchości i tymczasowości życia oraz tego, że przegapiony czas nigdy już nie wróci.

Dziecko w kryzysie

Kiedy dziecko nie radzi sobie z sytuacją, zaczyna mieć objawy depresji to zdania typu weź się do roboty to Ci przejdzie, ogarnij się wreszcie, inni mają gorzej mogą jedynie pogłębić problem i wywołać dodatkowe poczucie winy.

Dla dziecka w kryzysie najważniejsze jest zrozumienie. Bycie blisko, nie narzucanie się i nie zmuszanie na siłę do aktywności. Świadomość, że rodzice są sojusznikami w walce z depresją jest sprawą podstawową.

Istotna jest także współpraca z lekarzem i psychoterapeutą, a często także konieczność rozpoczęcia terapii rodzinnej.

Gdzie szukać pomocy?

Najistotniejsza wydaje mi się świadomość, że rolą rodziców i opiekunów jest wyłapanie najwcześniejszych sygnałów, że z dzieckiem dzieje się coś złego, zanim rozwinie się u niego pełnoobjawowa depresja. Wówczas łatwej o podjęcie miękkich działań – zmniejszenie stresu, konsultacja z psychologiem, podjęcie psychoterapii indywidualnej przez dziecko i rodzinnej przez jego bliskich.

Wspólne działania

Można wtedy zadziałać, przerywając nadmierne obciążenie dziecka lub długotrwały stres. Na przykład przenieść je do innej szkoły lub z opresyjnego systemu nauczania do domowego, co może pomóc w uniknięciu wizyty u psychiatry czy, w przypadku zagrożenia życia, szpitala psychiatrycznego.

Brak wsparcia w domu rodzinnym

Ale niestety, na depresję chorują też dzieci, które są pozbawione wsparcia w domu rodzinnym, który często sam z siebie bywa powodem depresji. Nadużywanie alkoholu, przemoc domowa, wykorzystywanie seksualne czy zaniedbanie. Brak wsparcia będącego zaspokojeniem potrzeb nie tylko fizycznych, ale emocjonalnych sprawia, że dziecko pozostawione same sobie zaczyna chorować. Musimy mieć na uwadze, że właśnie takiemu dziecku najtrudniej szukać pomocy, ponieważ jako nieletni nie może o sobie decydować.

Tu z nieocenioną pomocą przychodzi bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę 116 111, obecnie czynny całą dobę. Interwencje osób tam pracujących uratowały już niejedno życie.

Należy też pamiętać, że w przypadku zagrożenia życia – silne myśli i tendencje samobójcze – można zgłosić się na ostry dyżur do najbliższego szpitala psychiatrycznego lub wezwać pogotowie.

Ważne telefony

116 111 – Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży – czynny całą dobę.

800 12 12 12 – Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży Rzecznika Praw Dziecka. Można dzwonić codziennie, od poniedziałku do piątku, w godzinach 8.15-20.00. Pod numer Dziecięcego Telefonu Zaufania mogą również dzwonić osoby dorosłe, by zgłosić problemy dzieci.

800 108 108 – Bezpłatny telefon wsparcia dla osób po stracie bliskich (będących w żałobie).

Redakcja